وبلاگ فروشگاه هدهد مجله فرهنگی هدهد
مطالب مرتبط
مناســـبت ها را گرامـــی بداریـــم
گذشت پائیز آمــد فصل سرما … سر آغازش شب زیبـــای یلدا … چه شبهای درازی دارد این فصل … یقین زلف سیاه گسیـــوی یلدا
شب یلدا
سفره شب چله در مناطق گوناگون ایران، بسته به فرهنگ قومی، تفاوت‌هایی هرچند اندک دارد؛ اما باید توجه داشت که خوردنی‌های شب یلدا، در واقع میوه و آجیل است و نه شام! در واقع بهترین خوردنی شب یلدا، آجیل است.
مروری بر تاریخچه «شب چله»
شب یلدا یا شب چله، بلندترین شب سال نیم‌کره شمالی زمین است. این شب از غروب آفتاب در ۳۰ آذر شروع می‌شود و در طلوع آفتاب نخستین‌روز دی‌ماه پایان می‌پذیرد.
«یلدا» واژه‌ای سریانی، به معنی تولد و ولادت است؛ زایش خورشید یا مهر یا میترا. بنا بر باور پیشینیان، در پایان این شب دراز، که اهریمنی و نامیمونش می‌دانستند، تاریکی شکست می‌خورد، روشنایی پیروز و خورشید زاده می‌شود و روزها رو به بلندی می‌نهد.
این شب، برای ایرانیان نحس بود و چون فرا می‌رسید، آتش می‌افروختند تا تاریکی و عاملان اهریمنی، نابود شده و بگریزند.
مردم، گرد هم جمع شده و شب را با خوردن، نوشیدن و شادابی به سر می‌آوردند و خوانی ویژه از میوه‌های تازه فصل و میوه‌های خشک می‌گستردند.
این سفره، «میزد» یا «مَیَزد» نام داشت. در ادبیات ایران‌زمین نیز «یلدا» جایگاهی برای خود دارد که نمونه آن، تشبیه ظریف و دلچسب «زلف یار» و همچنین «روز هجران» به آن است از حیث سیاهی و درازی. انگیزه‌های پایدار ماندن این جشن را می‌توان این‌گونه برشمرد:
۱٫ در باورهای دینی کهن، یلدا شب زایش خورشید (مهر) است.
۲٫ یلدا بلندترین شب سال و نماد درازترین تاریکی است و نشانه اهریمنی که با زایش نور و خورشید، به کوتاهی و زوال می‌گراید.
۳٫ یلدا، پایان برداشت محصول صیفی و آغاز فصل استراحت در جامعه کشاورزی است.
یلدا؛ گردهمایی خانوادگی
یلدا را می‌توان جشن و گردهمایی خانوادگی دانست. در شب یلدا، خویشاوندان نزدیک در خانه بزرگ خانواده گرد می‌آیند و در سرمای آغازین زمستان، دور کرسی می‌نشینند و تا نیمه‌شب، میوه و آجیل می‌خورند و به فال حافظ گوش می‌سپارند و شاهنامه می‌خوانند.
خوردنی های نمادین
امروزه آیین شب یلدا، خوردن آجیل مخصوص (آجیل مشکل‌گشا) و انواع میوه است که همه جنبه نمادی دارند.
بیشتر این میوه‌ها پُردانه هستند (نمادی از برکت‌خیزی و باروری) و سرخ‌رنگ (نمایندگان خورشید) مانند هندوانه، انار و چغندر پخته یا لبو.
البته سفره شب چله در مناطق گوناگون ایران، بسته به فرهنگ قومی، تفاوت‌هایی هرچند اندک دارد؛ اما باید توجه داشت که خوردنی‌های شب یلدا، در واقع میوه و آجیل است و نه شام!
نحوه درست پذیرایی از مهمانان
ولی اگر بخواهیم ترتیب درستی برای خوردنی‌های این شب توصیه کنیم که در آن، شام هم (در صورت ضرورت!) باشد، باید گفت بهتر است در ابتدای شب‌نشینی، از میهمانان با میوه‌ها پذیرایی شود؛ سپس با فاصله‌ای، از آجیل شب یلدا استفاده شود و در صورت لزوم، بعد چندی (دست‌کم یک ساعت) شامی مختصر و سبک که چندان چرب نباشد، میل گردد.
بهترین خوردنی شب یلدا
بهترین خوردنی شب یلدا، آجیل است که از گذشته‌های دور شامل اینها بوده است: گندم، نخود برشته، شاهدانه، تخمه هندوانه و کدو، بادام، پسته، فندق، گردو، کشمش و مویز، انجیر و توت خشک، برنجک و… .
آجیل خشک بخورید
امروزه متاسفانه آجیل‌های مرسوم بسیار شور هستند و بهتر است به‌ویژه در این فصل، از آجیل‌های شیرین که حاوی مویز، توت و انجیر خشک باشند، بیشتر استفاده شود.
پوست مغزها را زود نگیرید
توصیه می‌شود مغزها را با پوست تهیه کنیم و در زمان مصرف، به اندازه مورد نیاز، آنها را از پوست اصلی و سخت‌شان خارج کنیم تا خاصیت خود را از دست ندهند چرا که ماندگاری آنها در مجاورت هوا کوتاه است و به علت واکنش‌هایی، خواص خود را از دست می‌دهند.
مغزهای مانده (به‌ویژه در مورد گردو و فندق) چربی پس می‌دهند، کدر هستند و شاید بوی تندی بدهند.
هندوانه کم بخورید
بر خلاف عادت مرسوم سال‌های اخیر ما، هندوانه اصلاً میوه مناسبی برای فصل‌های سرد سال نیست اما در شب یلدا، معمولاً مقدار کمی هندوانه خورده می‌شود، که اثر سردی و تری‌بخشی آن، با مصرف آجیل‌های شور یا تنقلات شیرین، که خود طبیعت گرم دارند، کاهش می‌یابد.
پس توصیه می‌شود، هندوانه را خیلی کم، در ابتدای میهمانی و پیش از غذا بخوریم.
همیشه چند روز قبل از شب یلدا هیجان و شور و شوق زیادی به سراغمان می آید، شور و شوقی از جنس روزهای پایانی سال و نزدیک شدن به نوروز، شب یلدا دست کم برای من فرق زیادی با نوروز ندارد، هر دو شکوه و فر کیانیان را نشانگر است. شکوهی بی بدیل، شبی سراسر شادی و خنده، پر از خوراکی های رنگارنگ و خوشمزه، حضور پر هیاهوی رنگ قرمز، بوی اصالت که همه جای خانه را پر می کند…مگر می شود از کنار این همه هیاهو به سادگی عبور کرد، مگر می شود از فال حافظ پدر بزرگ با دستان لرزانی که لای هر کدام از چین و چروک هایش تجربه هایی بسیار نهان است؛ گذشت؟ اصلا مگر می شود رسم و رسوم های این شب را ندید و اجرا نکرد، این ها همه بهانه های کوچک دور هم بودن و با هم خندیدن است. این شب ها و روزها یادآور می شوند که زندگی کوتاه است و حتی یک دقیقه بیشتر با هم بودن را باید جشن گرفت. بیاید و شما هم با ما همراه شوید تا در کنار هم ببینیم برای بهتر برگزار کردن این شب چه کارهایی از دستمان بر می آید.
یادش به خیر آن چاشتی های پف آلود… بوی پنیر و نان و ریحان قدیمی… چای همیشه حاضر مادر بزرگم…آن کرسی و آن حوض و ایوان قدیمی…
هوا سرد باشد یا نباشد، دکوراسیون داخلی خانه تان مدرن باشد یا کلاسیک، خانه تان کوچک باشد یا بزرگ در شب یلدا بساط کرسی تان باید به راه باشد. رسم ها را زنده نگه دارید، مادربزرگ ها و پدر بزرگ های تان را دعوت کنید و از آن ها بخواهید که لحاف کرسی های قدیمی شان را از صندوقچه ها برای تان بیاورند. دور تا دور کرسی را را پشتی بچینید و حسابی غوغا کنید و فضای خانه های قدیمی را برای پدر بزرگ ها و مادر بزرگ های تان بازسازی کنید.
گذشت پائیز آمــد فصل سرما … سر آغازش شب زیبـــای یلدا … چه شبهای درازی دارد این فصل … یقین زلف سیاه گسیـــوی یلدا
بعد از این که کرسی ها را انداختید، باید به میز پذیرایی بپردازید. منظورمان میزی است که می خواهید ظرف میوه و آجیل و بقیه خوراکی ها را روی آن بچینید، نه میز شام. راجع به آن هم صحبت می کنیم، اما اول بهتر است تا به تزیینات میز پذیرایی بپردازیم. خب اولین ایده که به ذهن هر کسی می رسد، استفاده از مجمع های بزرگ است. این مجمع های زیبایی کرسی های شما را تکمیل می کند. البته وقتی ظرف انار و آجیل را روی آن می گذارید ممکن است کمی سنگین شود حتما قبل از چیدن به این موضوع دقت کنید.
ای حافظ شیرازی… تو کاشف هر رازی…
دیوار حافظ نفیس تان را از کتابخانه بیرون بیاورید، صفحه ای را به روشنی بگشایید و آن را روی میز یا کرسی تان بگذارید. هر کجا یلدا هست نفس حق خواجه شیراز هم هست، یلدا بی حافظ به سر نشود، باید که در همین شب به شاخه نباتش و به قرآن درون سینه اش قسمش داد تا صلاح و مصلحت را برایت روشن سازد تا بگوید یوسف گمگشته باز آید به کنعان غم مخور… تا دلت قرص شود به نفس حقش و روشنی روزهای باقی مانده ات را پر کند.
شب یلدا همیشه جاودانی است… زمستان را بهار زندگانی است…
در شب یلدا همه چیز قرمز رنگ است، اصلا بیشتر هیاهو و نشاط شب یلدا را مدیون همین رنگ قرمز آتشین هستیم که گرمای خاصی را به خانه های ما مهمان می کند. می توانید علاوه بر همه میوه های قرمز خوش رنگ که در سفره های یلدایی تان می گذارید شان، می توانید از پارچه هایی با طرح و نقش های ایرانی استفاده کنید تا اصالت بیشتری را در دکوراسیون شب یلدایتان شاهد باشید. ترمه های رنگارنگ بهترین انتخاب ها هستند.
شب یلدا شب فر و کیان است… نشان از سنت ایرانیان است…
یکی از رسم های زیبایی که در شب یلدا شاهد آن هستیم، بردن سینی یلدا برای تازه عروس هاست، رسمی بسیار دلپذیر و خوشایند. بیشتر افراد سبد هایی از میوه های رنگارنگ، سینی هایی پر از باسلق و پشمک، آجیل و حتی لباس هایی که به عنوان هدیه برای عروس در نظر گرفته اند را تزیین می کنند و با ساز و دهل به خانه او می برند.
سعی کنید برای سینی های یلدای نو عروس ها از ظرف های لوکس و زیبا استفاده کنید. ظرف های پایه دار با نقش مایه های سنتی انتخاب های خوبی هستند و جلوه بهتری دارند، اگر از یک طراح کمک بگیرید انجام کار ها برای تان راحت تر می شود. می توانید میوه های داخل سبد را حکاکی کنید تا زیبا تر به نظر برسند.
اگر در نظر دارید تا برای عروس عزیزتان میوه هایی مانند هندوانه و کدو حلوایی برید، پیشنهاد می کنم که حتما روی آن ها را حکاکی کنید، این کار ظاهری زیبا تر به میوه های شما می دهد و باعث می شد تا هدیه های شما جلوه ای خاص تر و متفاوت تر داشته باشند.
بیایید کمی هم به سراغ عذاها و خوراکی هایی که می توانید در شب یلدا سرو کنید بپردازیم. بعدا باز هم جزییات بیشتری را با هم بررسی می کنیم.
غذاهای خیلی زیادی در شب یلدا پخته و سرو می شود یکی از آن ها آجیل پلو است که هم ظاهری زیبا دارد وهم مزه آن هوش و حواس از سرتان می پراند. در پختن این غذای خوشمزه از بیشتر آجیل هایی که در شب یلدا روی میز می گذارید استفاده می شود.
اگر دلتان می خواهد در شب یلدا غذایی درست کنید که همه مهمان ها از آن ها خوششان بیاید قطعا آن غذا یک ته یگ خوشمزه پر از زغفران و زرک است. هم رنگ های این غذا بسیار به سفره های تان می آید و هم طعم و مزه اش حسابی سر حال تان می کند.
برای شب های یلدا می تواینید خورشت هایی مانند قورمه سبزی کنید. سعی کنید که لوبیاهایی که استفاده می کنید بزرگ باشند تا در میان رنگ سبز خورشت خودنمایی کنند و زیبایی سفره تان را تکمیل کنند.
اگر مهمانی تان صمیمی و خودمانی و محدود به شما و همسرتان است پیشنهاد من به شما درست کردن یک کوکو سبزی خوشمزه آن هم با سبزی های تازه و تیین آن با دانه های قرمز و خوش رنگ انار است.
برای دسر ها هم می توانید کیک هندوانه درست کنید. سر و ته یک هندوانه را ببرید و آن را به حالت نیم دایره در بیاورید. هندوانه را مدت کمی در یخچال قرار دهید تا کمی سرد شود و برای گذاشتن خامه آماده شود، اگر سطح هندوانه گرم باشد خامه به سرعت وا می رود و ظاهر کیک شما را خراب می کند، سپس تمام سطح هندوانه را با خامه بپوشانید. بعد از آن هم می توانید با انواع و اقسام میوه های دلخواه و یا حتی با انواع تنقلات روی آن را تزیین کنید. فکر می کنم عکس بالا میتواند منبع الهام خوبی برای شما باشد.
سالاد انار هم به نظر هیجان انگیز میاید، ضمن آن که حسابی هم ساده و مقرون به صرفه است. یک ظرف انار، چند شاخه جعفری و ترخه و ریحان و مقداری سیب به همراه نمک و مقدار کمی هم لیمو یک سالاد خوشمزه و لذیذ را برای شما درست می کنند که حسابی مهمان های تان را غافلگیر می کند.
زیتون پرورده های خوشمزه هم می توانند جایی در سفره شام شما داشته باشند. مخصوصا این که یکی از مواد اصلی آن ها انار های ترش و خوشمزه ای هستند.
یکی از گزینه ها برای تزیین میزها استفاده از ظرف های یکسان و یک شکل است. مثلا می توانید همه تنقلات و میوه ها را در ظرف های گرد بچینید تا هماهنگی میان اعضای سفره تان بیشتر مشخص باشد.
یا نه اصلا می توانید از ظرف های مختلف برای چیدمان سفره استفاده کنید. هیچ محدودیتی در انتخاب ظرف ها ندارید. اینها فقط پیشنهاد هایی هستند که ما به شما ارائه می دهیم، شما می توانید هر طور که میل تان هست سفره تان را تزیین کنید.
برای زیبایی بیشتر سفره های یلدایتان می توانید از شمع هایی با رنگ های متناسب سفره تان استفاده کنید. شمع ها حالت راز گونه و روحانی تری به سفره می بخشند.
میوه های که پوست های به سب محکم تری دارند را می توانید با هنر حکاکی روی میوه تزیین کنید. فقط کافی است که ذهنی خلاق ، کمی سلیقه و یک چاقوی تیز داشته باشید. به راحتی می توانید طرح هایی که در عکس بالا می بینید را روی میوه های تان پیاده کنید.
برای این که میزبانی حرفه ای تر به نظر برسید، می توانید از همان ابتدا مهمان های تان را با حلقه های خوش آمد گویی که با انار تزیین شده است شگفت زده و غافلگیر کنید و مطمئن باشید که این بهترین نوع خوش آمد گویی به مهمان های تان خواهد بود.
امیدوارم شب یلدای امسال برایتان از همیشه زیبا تر و بهتر باشد. اگر برنامه خاصی مد نظرتان هست بهتر است از همین ابتدای هفته شروع به برنامه ریزی کنید تا با خیال آسوده تری به میزبانی مهمان های تان بروید.
